Na co dzień w wielu dziedzinach życia na płaszczyźnie pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem spotykamy się z umowami zawierającymi postanowienia, kształtujące nasze prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszającymi nasze interesy. Dzieje się tak w przypadku umów stosowanych przez podmioty takie, jak w szczególności banki, towarzystwa ubezpieczeń, biura podróży czy deweloperzy. W związku z tym, iż jesteśmy stroną słabszą w relacji z silniejszym ekonomicznie, społecznie i organizacyjnie przedsiębiorcą, przepisy prawne zapewniają nam dodatkową ochronę. By móc z niej skorzystać w najbliższych cyklach wpisów na blogu Kancelarii, przedstawione zostaną podstawowe kwestie, na które należy zwrócić uwagę, zawierając tego typu umowy.

W pierwszej kolejności należy wyjaśnić, iż konsumentem jest osoba fizyczna dokonująca czynności prawnej bezpośrednio niezwiązanej z jej działalnością gospodarczą lub zawodową (art. 22¹ kodeksu cywilnego). Zatem z ochrony prawnej nie będą korzystały spółki (zarówno osobowe, jak i kapitałowe), wspólnoty mieszkaniowe, spółdzielnie mieszkaniowe czy stowarzyszenia.

Przez czynność prawną określoną w w/w artykule należy rozumieć każdą czynność prawną dokonaną na podstawie przepisów kodeksu cywilnego, a także na podstawie pozostałych przepisów prawa cywilnego. Najczęściej będzie to odpłatna i wzajemna umowa, ale może być także jednostronna czynność prawna, przykładowo odstąpienie od umowy. Ponadto koniecznym jest by była to czynność niezwiązana z działalnością gospodarczą lub zawodową. Zatem ma ona zmierzać do zaspokajania potrzeb własnych, osobistych danej osoby, jej rodziny, domowników, także przyjaciół lub znajomych, ma zapewniać funkcjonowanie gospodarstwa domowego.

Zgodnie z  art. 385¹§1 kodeksu cywilnego „postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny”.

W/w przepis określa przesłanki uznania zakwestionowanego postanowienia umownego za niedozwolone. Takim postanowieniem jest postanowienie umowy:

1. które nie zostało uzgodnione indywidualne;
2. nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron,
3. kształtowane zakwestionowanym postanowieniem prawa i obowiązki rażąco naruszają interesy konsumenta oraz pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami,

przy czym dla uznania postanowienia umownego za niedozwolone konieczne jest łączne wystąpienie wszystkich powyższych przesłanek. Kontrola, czy dane postanowienie umowne jest niedozwolone, powinna uwzględniać nie tylko jego treść (oraz treść umów związanych z umową, której postanowienie jest kontrolowane), lecz także okoliczności wyrażania przez konsumenta zgody na związanie się postanowieniem nieuzgodnionym indywidualnie. Z klauzulami niedozwolonymi najczęściej mamy do czynienia, gdy dostawcą/wykonawcą rzeczy/usług jest przedsiębiorca na rzecz dużej grupy klientów. Wtedy zazwyczaj nie ma przestrzeni na jakiekolwiek negocjacje warunków umowy, a przedsiębiorca stosuje wzór umowy ten sam dla wszystkich.

Kolejne wpisy na blogu Kancelarii przybliżą Państwu klauzule niedozwolone najczęściej spotykane w obrocie.